برنج به عنوان قوت اصلی ما ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای در سفره خانواده‌ها برخوردار است.از اهمیت این محصول همین بس که کوچک‌ترین نوسان در قیمت و مقدار آن در بازار به خبری مهم در جامعه تبدیل میشود.استان‌های شمال کشور در حال حاضر مسئولیت تولید و تأمین برنج مورد نیاز جامعه را برعهده دارند. اما افزایش نفوس جمعیت موجب شده تا واردات برنج به کشور نیز طی سال‌های اخیر، آمار قابل توجهی به خود بگیرد.کارشناسان معتقدند اگر کشت برنج کماکان به صورت سنتی و به شیوه‌های گذشته صورت گیرد دیگر پاسخگوی نیاز همان استان‌های تولید کننده نیز نخواهد بود، چه رسد به کل ایران، اما مسئولان امر تضمین داده‌اند که با تأمین اعتبارات و تغییر کشت این محصول از سنتی به صنعتی و مکانیزه کردن آن افزایش چشمگیری در تولید خواهیم داشت.
برداشت سالانه 1100 تن برنج در گیلان
اردشیر روحی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان، میزان برداشت سالانه محصول برنج در استان را هزار و صد تن اعلام کرد که 50 درصد این رقم در داخل استان و 50 درصد مابقی در اختیار مصرف کنندگان خارج از استان قرار می‌‌گیرد. با توجه به هزینه هایی که کشاورزان در تولید و کشت سالانه این میزان برنج متحمل می‌‌شوند با فروش این محصول درآمد چشمگیری عاید آنها نمی شود. از این رو مسئولان برای اقتصادی تر کردن کشت این محصول به چاره‌اندیشی پرداخته‌اند. روحی با اشاره به اینکه افزایش قیمت برنج، راهکار مناسبی جهت بالا بردن درآمد کشاورزان نیست افزود: «با افزایش قیمت محصول با وجود 2 میلیون نفر تولیدکننده و 70 میلیون نفر مصرف کننده این محصول به توجیه اقتصادی کشت برنج نمی رسیم و باید با انجام کارهایی نظیر رسیدگی کامل به زیرساخت ها، اجرای طرح تجهیز اراضی، تأمین آب توسط آب بندان ها، توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و کشت توأم برنج با دیگر محصولات، کشت این محصول را برای کشاورزان اقتصادی تر کنیم».
سید جواد قریشی ابهری، معاون ترویج سازمان تحقیقات کشاورزی نیز افزایش سطح تولید را موجب بالا بردن درآمد کشاورزان دانست و افزود: « با گران کردن قیمت برنج مشکلی برطرف نمی شود و باید زیرساخت ها خوب دیده شود و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی صورت گیرد».
برنامه‌ای برای پرت برنج
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان با اشاره به اینکه میزان پرت برنج در حدود 30 درصد است گفت: « 25 درصد این میزان مربوط به ساختار قدیمی کارخانه هاست که در صورت اصلاح و بازسازی کارخانه ها، این مقدار کاهش خواهد یافت و پنج درصد مربوط به کمباین ها و تجهیزات قدیمی است». وی افزود: « از بین 1800 کارخانه در سطح استان، 900 کارخانه برای بازسازی معرفی شده که از این تعداد 300 کارخانه با گرفتن تسهیلات، اقدام به اصلاح و بازسازی کرده‌اند». وی اظهار امیدواری کرد که با انجام اقدامات درنظر گرفته شده، تا پایان برنامه پنجم دولت، میزان پرت برنج به 15 درصد کاهش یابد که در این صورت درآمد حاصل از فروش 15 درصد برنج دانه بلند نیز به درآمد خانوار کشاورزان افزوده خواهد شد.
کاهش هزینه، افزایش درآمد
در حال حاضر یکی از دغدغه‌های مسئولان استان گیلان، کاهش هزینه تولید و کشت برنج است. از آنجا که کاشت برنج به تنهایی جوابگوی هزینه‌های خانوار نیست، یکی از اقدامات مهم در درآمدزایی بیشتر، بالا بردن عملکرد سطح در هکتار است. روحی در این خصوص گفت: «با مطالعات انجام شده از بذر جدیدی استفاده کرده ایم که علاوه بر برخوردای از رنگ، بو، طعم و کیفیت برنج گیلان ، تولید در واحد سطح را نیز بالا برده و برداشت محصول را افزایش می‌‌دهد، در نتیجه قیمت ها کاهش یافته و راندمان بالا می‌‌رود و این اقدام در کشاورزی کشور انقلابی ایجاد خواهد کرد». استفاده از مکانیزاسیون در انجام امور کشت و کار از دیگر برنامه‌ها برای رونق کشاورزی گیلان است. طبق اظهارات روحی در صورتی که کاشت، برداشت و مرزکشی با استفاده از مکانیزاسیون و تجهیزات ماشینی انجام شود تا 50 درصد هزینه ها کاهش می‌‌یابد.
رئیس جهاد کشاورزی گیلان، اجرای طرح یکپارچه سازی، جلوگیری از تغییر کاربری و خردسازی اراضی را از اقدامات بسیار مهم در زمینه رونق اقتصادی کشاورزی در استان معرفی کرد و گفت: « در حال حاضر حدود 6-5 هزار هکتار برای اجرای طرح تجهیز در نظر گرفته شده است». روحی افزود: « سعی بر این است که از صنایع تبدیلی استفاده کنیم تا کشاورزان بتوانند از فروش مشتقات برنج نیز بهره ببرند».
کشت دوم و سوم، حداکثر استفاده!
کشت دوم بعد از برداشت برنج، روش مؤثری در کاهش هزینه هاست. روحی در این خصوص گفت: «در برخی مناطق بعد از برداشت برنج، کشاورزان در زمین دانه‌های روغنی، گندم، جو، کلزا، صیفی جات یا حتی باقلا(در مناطق کوهستانی) می‌‌کارند که می‌‌تواند بسیار درآمدزا باشد». وی افزود: «در برخی جاها کشاورزان بوته شالی را حفظ کرده و تبدیل به راتن می‌‌کنند، راتن در واقع برنج دومی است که از برنج اول خاصیت بیشتری داشته و از سم و کودهای شیمیایی نیز بهره‌ای نمی برد. با کشت راتن زمین سه کشتی شده و حداکثر استفاده از کشت برنج برده میشود».
جذب کشاورزان جوان
در حال حاضر اکثر نیروی کشاورزی استان گیلان بین سنین 60 تا 80 سال سن دارند و کهولت سن کشاورزان مشکلی بر مشکلات دیگر افزوده است. بنا به گفته اردشیر روحی چنانچه این حرفه به درآمدزایی برسد قطعاً جاذبه آن بیشتر شده و جوانان استان را راحت تر می‌‌توان جذب کشاورزی کرد. وی با اشاره به اینکه در این خصوص راهکارهای مفیدی بررسی شده افزود: « از جمله اقدامات جهت جوان کردن نیروی انسانی در امر کشاورزی این است که با پذیرش کشاورزان جوان در دانشگاه علمی و کاربردی و تقبل هزینه تحصیل آنها توسط دولت، سعی داریم ضمن پرورش کشاورزانی مجرب و تحصیلکرده کشاورزی را علمی و اقتصادی تر کنیم».
چند قدم تا خودکفایی
افزایش سطح تولید برنج مرغوب، با کیفیت و قیمت قابل قبول همواره جزو اهداف اصلی تولیدکنندگان این محصول پرمصرف در کشورمان بوده و رسیدن به خودکفایی در تولید محصول پرزحمت را میسر خواهد کرد. علاوه بر آن امروز امنیت غذایی یک بحث حاکمیتی است که باید از آن دفاع کرده و سلامت محصول را تضمین کرد.رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان در این خصوص گفت: « بر اساس قانون بهره وری، سازمان جهاد کشاورزی هر استان ملزم است نیاز و کمبود محصول خود را به وزارتخانه اعلام کرده و درخواست واردات نماید». روحی افزود: «در حال حاضر با هیچ کمبودی در رابطه با میزان تولید برنج در استان مواجه نیستیم و هیچ نیازی به وارد کردن برنج نداریم».
وی اظهار امیدواری کرد که در صورت اجرای برنامه‌های طراحی شده در خصوص تولید بذر جدید و محصول آن می‌‌توان انتظار داشت در سه سال آینده به خودکفایی در تولید برنج برسیم.روحی طرح خودکفایی برنج را از راهبردهای وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرد و افزود: « برای خودکفا شدن به افزایش اعتباری بیش از پیش نیاز است تا بتوان در یک پروسه سه ساله، استان‌های گیلان، مازندران و گلستان را به خودکفایی رساند».
تولید برنج قهوه‌ای، مقرون به صرفه
برنج قهوه‌ای و نیمه قهوه‌ای از مشتقات برنج سفید است. دانه کامل برنج دارای چند لایه بوده و اگر تنها یک لایه خارجی از آن را جدا کنیم برنج قهوه‌ای یا برنج سبوس‌دار به دست می‌‌آید. این محصول حاوی آهن و سرشار از پروتئین است. همچنین دارای فیبرهای غذایی فراوان مانند روی، پتاسیم، کلسیم و غنی از ویتامین ها، مواد معدنی و آمینو اسیدهای ضروری برای بدن است. بنا به گفته سید حسن پیمان، عضو کار گروه کشاورزی دانشگاه گیلان ، مصرف برنج قهوه‌ای در درمان بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ و جلوگیری از بیماری‌های قلبی، کاهش تنگی نفس، تسکین ورم، التهاب مفاصل و استخوان بسیار مفید است. پیمان با اشاره به اینکه برنج قهوه‌ای منبع غنی از منگنز، سلنیوم و منیزیوم است، افزود: «منگنز موجود در برنج قهوه‌ای برای حفظ سلامت سیستم اعصاب و تولید هورمون جنسی نقش مهمی ایفا می‌‌کند، این محصول برای کاهش آسم، فشار خون بالا، فرکانس‌های سردردهای میگرنی، سکته‌های مغزی و دیابت بسیار مؤثر است». عضو کار گروه کشاورزی با اشاره به اینکه 60 درصد مواد مغذی برنج در پوسته قرار دارد که با جداسازی آن تنها نشاسته مصرف میشود، افزود: « تولید و مصرف برنج قهوه‌ای در کشور مورد توجه نیست و فرهنگ سازی برای مصرف آن نیازمند حمایت همه جانبه مسئولان و سازمان‌های تعاون، بازرگانی، جهاد کشاورزی و شرکت شهرک‌های صنعتی است». رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز ضمن تکذیب خبری مبنی بر بالا بودن قیمت برنج قهوه‌ای گفت: «با توجه به ارزش غذایی و اقتصادی این برنج، اگر بتوانیم با فرهنگ سازی صحیح مردم را به مصرف آن ترغیب کنیم شهروندانی سالم‌تر و کشاورزانی با درآمد بالاتر خواهیم داشت».
